Vào dịp cuối năm, chúng ta thường đơn vị cất mả chiêu mộ phần, tu tạo lại mộ cũ, quy tập mồ mả đặt dải dác các nơi về một nghĩa địa gia đình dòng tộc hoặc 1 nơi mới.
Phong tục cải mả khởi nguồn từ thời Bắc thuộc lúc quan lại và thương gia Trung Quốc chết tại Nam mà gia đình có nhu cầu đưa xương cốt về chính quốc. Về sau thành lệ và thành phong tục. Bên cạnh đó, cũng do yếu tố địa lý Đồng bằng Bắc Bộ phần nhiều là đất pha cát phù xa, lúc chôn người chết xuống phần phổ thông là tiêu hết giết (thậm chí có chỗ đất còn hao cả xương ví như không cải táng thì chỉ còn đất) mà cát phù xa thì bẩn nên phải tắm rửa thay áo. khi mà ấy gỗ cỗ áo chôn trên đất tại Đồng Bằng Bắc Bộ nhanh hỏng và hay xập ván thiên bởi mùa lũ thì đầy nước, mà mùa cạn thì khô, mối lại hay tụ lại trên chỗ đất cao (mồ mả hay cao hơn ruộng) nên hay xông vào cỗ ván.

https://langmodadep35.com/boc-mo-nen-kieng-gi/
Thầy Thích Trí Thịnh – Trụ trì chùa Kim Sơn Lạc Hồng (ở Công viên nghĩa trang Lạc Hồng Viên, huyện Kỳ Sơn, tỉnh Hoà Bình) cho biết: Cải táng mộ phần là thể hiện sự hiếu thảo của gia đạo, mong muốn đem lại những gì tốt đẹp nhất cho người quá cố. công tác này phải được thực hành trước lúc ánh mặt trời mọc, thường kéo dài từ đêm cho tới khoảng 5 – 6h sáng vì người xưa ý kiến, khi mặt trời chiếu vào, phần cốt sẽ bị sạm và đen; nghĩa là ánh dương chiếu vào phần cốt sẽ không được tốt”
Tuy nhiên, đối với các phần mộ hoả mai táng, được đậy trong hũ kín nên hoạt động di chuyển có thể diễn ra trong ban ngày.
Đối với người Việt, điều quan yếu nhất trong việc cất mả, sang cát là phải xem tuổi của người đứng ra làm cho (trưởng họ, con trưởng) trong năm có ý định cải mả có thích hợp để thực hiện. thời kì rẻ nhất trong năm để tiến hành bốc mả là từ cuối Thu tới trước ngày Đông Chí của năm.
thời khắc không nên tiến hành cải mả
Trước khi tiến hành bốc mộ, gia đình phải kiểm tra chiêu mộ phần, xem đã đủ thời gian cải mả chưa, tuyển mộ đấy có kết hay phạm trùng không? tuyển mộ kết là các ngôi tuyển mộ sau 1 thời kì hoặc vừa chôn, đất đùn lên ngày càng lớn dị thường. Đây có thể là do thuộc tính vật lý của đất. Có phổ quát phương pháp để rà soát chiêu tập kết như bằng những phương pháp cảm xạ, ngoại cảm, cảm nhận trường khí…
khi gặp trường hợp mộ kết thì tốt nhất là để nguyên không được dịch chuyển vì sẽ gây ra vô vàn rối rắm trong cuộc sống của cả dòng tộc. Sẽ chuyển cát thành hung, biến vượng thành lụi, từ lụi bại kinh tế đến sức khoẻ, mọi điều trong cuộc sống.
một mẫu khác người ta thường hay nhầm với chiêu mộ kết là chiêu tập bị phạm trùng. Có đa dạng loại trùng nhưng trình bày rõ nhất tại mộ là xác chôn qua phổ biến năm không tan. Có những khu vực có hàng chiếc chiêu tập chôn tới hàng chục năm xác cũng còn rất nhiều nguyên vẹn.