Đặc sản thịt trâu gác bếp Tây bắc

Theo lời kể của các vị cao niên người Thái đen vùng Mường Lò, đã từ lâu lắm rồi, kể từ khi họ sinh ra đã thấy có món thịt trâu sấy khô trong sinh hoạt văn hoá ẩm thực của đồng bào. Tuy nhiên, vì thời gian (từ khi chế biến cho đến khi ăn được) của món ăn này là tương đối dài nên chỉ vào các dịp đặc biệt như: ngày lễ, ngày tết, ngày hội… thì các gia đình người Thái mới hay làm quà tết.

Để có được món thịt trâu sấy khô ngon như ý, ngay từ khâu ban đầu là chọn nguyên liệu, người Thái đen đã rất cẩn thận. Nếu là loại trâu được nuôi theo kiểu bán công nghiệp hoặc nhốt ở chuồng nhà thì chắc chắn sẽ không được chọn để làm “Nhứa khoai giảng”.

Vì theo những người có kinh nghiệm trong việc chế biến món ăn này cho biết thì thịt của những chú trâu này không chắc và thơm như trâu được nuôi thả tự nhiên.

Hiện tại, nguồn nguyên liệu khá khan hiếm nhưng để làm món thịt trâu khô, người Thái đen vùng Mường Lò vẫn chỉ chọn 100% nguyên liệu là thịt từ bắp của những chú trâu nhà thả rông trên các nương đồi, sườn núi. Những con trâu sau khi giết thịt và được làm sạch, sẽ được lọc các thớ thịt ra thành từng miếng có chiều rộng khoảng 7- 8 cm, chiều dài khoảng 15 cm và dày khoảng 2-3 cm, dần cho thật mềm rồi băm nhỏ sả, gừng, tỏi, ớt, hạt mắc khén (còn gọi là tiêu rừng) giã nhỏ trộn đều, ướp thịt trâu với hỗn hợp gia vị đó sao cho vừa đủ.

Thời gian ướp khoảng 2- 3 tiếng, sau đó buộc lạt treo lên gác bếp để hong khói, dần dần thịt sẽ khô, chín do sức nóng của gia vị tẩm ướp và của khói bếp củi quanh năm đỏ lửa, sau một khoảng thời gian chừng 2- 3 tháng thì ăn được. Khi ăn, món ăn này phải chế biến lại một lần nữa bằng cách nướng trên bếp than củi hoặc vùi trong bếp tro nóng, sau đó dùng chày gỗ đập dập, xé tơi nhỏ chấm với nước mắm pha chanh, tỏi, ớt, đường hoặc tương ớt tuỳ theo sở thích.

Đến nay, nhờ vẫn giữ được những hương vị đặc trưng không bị pha trộn nên món thịt trâu sấy khô của người Thái đen vùng Mường Lò đã và đang trở thành món ăn đặc sản nổi tiếng của vùng và được nhiều du khách trong và ngoài tỉnh biết đến.

Chị Nguyễn Thị Hà – một du khách người Hà Nội đến Mường Lò tâm sự: “Đây là lần thứ 2, tôi trở lại nơi này và vẫn không quên tìm mua cho được loại thịt trâu sấy khô do chính người dân trong vùng sản xuất. Ở Hà Nội, cũng không thiếu các cửa hàng, đại lý bày bán mặt hàng này nhưng để mua được đúng loại thịt trâu khô ngon của Yên Bái thì thật không dễ. Mỗi lần lên đây, ngoài việc thăm thú các cảnh đẹp, tôi luôn cố gắng tìm mua các loại đặc sản nổi tiếng của Yên Bái như: táo mèo, gạo nếp Tú Lệ, mật ong rừng, thịt trâu sấy khô… về biếu bạn bè, người thân”.

Hiện tại, để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng, nhiều gia đình người Thái đen và người dân bản địa vùng Mường Lò đã mở cơ sở chuyên sản xuất thịt trâu gác bếp để cung cấp cho thị trường.

Chị Nguyễn Thị Yến – chủ cơ sản xuất thịt trâu khô (thị xã Nghĩa Lộ) cho biết: “Trung bình mỗi năm, gia đình xuất ra thị trường khoảng 10 tấn thịt trâu khô. Tuy nhiên, do phải sản xuất một khối lượng lớn, nên thời gian sấy đã rút ngắn nhiều so với cách làm truyền thống nhưng vẫn đảm bảo yêu cầu. Tức là, thịt trâu không treo trên gác bếp mà cho vào lò sấy bằng củi, đốt cho lửa cháy suốt đêm ngày trong khoảng thời gian 10 ngày”.

Hy vọng rằng, trong một thời gian không xa nữa, sản phẩm thịt trâu sấy khô của người dân vùng Mường Lò sẽ sớm có được thương hiệu cho riêng mình để người dân nơi đây có thể làm giàu mà vẫn giữ gìn được bản sắc văn hoá vùng miền.